Binnen iets meer dan een uurtje vanaf Rotterdam naar Parijs. Kan gewoon. En dat deed ik dan ook. Naar de tentoonstelling Nieuw Parijs: van Monet tot Morisot. Te zien in het Kunstmuseum Den Haag. Na een ritje met trein en tram stond ik even na 10.00 uur op de stoep voor Berlages Art Deco-gebouw, dat ik vaak nog ‘Gemeentemuseum’ noem. Naast de tentoonstelling die ik wil bezoeken, zijn ook nog de tentoonstellingen Dior – A New Look én Grand Dessert – De geschiedenis van het toetje te zien. Erg populair bij voornamelijk dames, die zich dan ook in groten getale verzamelen in de lange gang richting de entree. Met mijn online ticket en museumkaart paraat zigzag ik tussen de groepjes wachtende Heel Holland Bakt– en modefans en sla ik ook de rij bij de kassa over.
Op stap met de broers de Goncourt
In de expositie Nieuw Parijs word ik direct de stad in de tweede helft van de 19e eeuw ingezogen dankzij de wandvullende zwart-witbeelden, ingelijste foto’s, affiches en de kleurrijke impressionistische schilderijen. Via een app op mijn telefoon hoor ik op mijn oortjes de broers Edmond en Jules de Goncourt commentaar geven op de ontwikkelingen in de stad. De dagboekteksten, ingesproken door actrices Tamar van den Dop en Yela de Koning, geven een extra laag aan de wandeling ‘door Parijs’, alsof je een liveverbinding met een verslaggever ter plaatse hebt. Het blijft overigens allemaal erg beschaafd, in het dagboek pakken de broers echt uit met pikante beschrijvingen over bekende en onbekende Parijzenaars.
De tentoonstelling raakt veel momenten uit deze roerige periode van de geschiedenis van de Franse hoofdstad. Haussmann gooit in opdracht van Napoleon III de armoedige, stinkende middeleeuwse straten met houten huizen plat en bouwt frisse, brede boulevards, riolering en openbare parken. Maar het is niet alleen maar mooi en fraai. Op de schilderijen van Johan Barthold Jongkind is ook de oude stad te zien, met de huizen en fabrieken die afgebroken worden. Burgers die in deze huizen woonden, werden gedwongen te verhuizen naar de randen van de stad. Gentrificatie is blijkbaar van alle tijden.
Het Parijs dat ik herken en waar ik zelf graag doorheen loop, krijgt op de schilderijen van Pissarro en Caillebotte vorm. Monet schildert op het balkon van het Louvre drie schilderijen met uitzicht op het nieuwe Parijs. In deze werken, waarin de schilder naast het leven op straat ook prachtig het licht in de stad heeft gevangen, wordt de transformatie van de stad zichtbaar. Ze zijn terecht het middelpunt van de tentoonstelling.
Het nieuwe elan van de stad zorgt er niet voor dat Parijs geen problemen meer kent. In 1870 breekt de Frans-Duitse oorlog uit en wordt de stad maandenlang omsingeld door Pruisische troepen, waardoor er bijna geen eten meer te krijgen is. Bij de ets Rij mensen voor de deur van een slagerij van Manet, uit dat jaar, hoor ik op mijn oortjes de broers Goncourt vertellen over de gesprekken die zij op straat horen over eten: ‘Ik heb hondenkoteletten gezien, het ziet er werkelijk heel smakelijk uit: het zijn net schaapskoteletten.’ ‘Wat ik vragen wilde, wie heeft er wel eens kangoeroe gegeten?’ Het maakt dat schaarste en honger bijna voelbaar zijn.
Nadat Parijs zich na maanden overgeeft en de regering in Versailles een vernederende vrede sluit met Duitsland, ontstaat er een revolutionaire opstand: de Parijse Commune. Deze houdt niet lang stand, en Parijs wordt weer onder regeringscontrole gebracht. Tijdens de Commune brandt het Tuilerieënpaleis af. Op het schilderij Het Tuilerieënpaleis van Monet, dat hij in 1876 schilderde, is hier niets van te zien; hij laat alleen de vrolijke bloementuin zien. Er moet vooruitgekeken worden.
Meer gebouwen liggen in puin, maar Parijs bouwt nieuwe monumenten, zoals te zien is op het schilderij De Sacré-Coeur op Montmartre in aanbouw van Arthur Briët. Hierop is de basiliek in opbouw te zien tegen een blauwe lucht met enkele wolken. Wat het meest opvalt, is echter een ander gebouw, dat al het zonlicht lijkt te vangen. Het ligt voor de in steigers gehulde kerk. Met wat speurwerk via Google Maps zie ik dat dit de reservoirs van Montmartre zijn, die in dezelfde periode en in dezelfde neobyzantijnse stijl werden gebouwd.
De tentoonstelling laat nog veel meer zien. Zoals de luchtfotografie van de charismatische en flamboyante Nadar, die veel aandacht wist te trekken. De broers Goncourt vertellen in mijn oortjes: “Er werd hier een kabelballon vol gas geblazen, die reusachtig was! Tweeëntwintig meter in diameter. Onvermijdelijk was de roodharige Nadar erbij, met een officierspet van de marine op en een overjas van militaire snit, en hij liep druk heen en weer, sloofde zich uit, zorgde dat hij door iedereen goed gezien werd. Uit heel zijn persoon sprak zijn boodschap tot het publiek: ‘Kijk maar goed naar me, ik ben de enige echte onvervalste Nadar!’”
Ook voor de modieuze Parisienne is aandacht in de tentoonstelling. En ik zie Het danseresje van Degas, dat ik ook al tegenkwam in de tentoonstelling Vive l’Impressionisme!, dit keer als studie zonder de danskleding. Maar er zijn meer schilderijen die ik herken uit het Van Gogh Museum, zoals De clown en In het café van Renoir.
Terecht worden, net als in Amsterdam, ook in Den Haag werken van Berthe Morisot, de belangrijkste vrouwelijke impressionist, getoond, zoals Narcissen en In het bos. Tot voor kort werd ze, als vrouwelijke kunstenaar, vaak overgeslagen in de opsomming van belangrijke impressionisten. Mooi dat haar naam nu ook in de tagline van de tentoonstelling gebruikt wordt.
Terug naar Parijs
Nieuw Parijs is een heerlijke tentoonstelling en zorgde ervoor dat ik af en toe in gedachten weer even terug was in Parijs. De stad waar ik op mijn verjaardag in 1995 – ik ben jarig op quatorze juillet – geheel onverwachts het Concert pour la Tolerance van Jean-Michel Jarre samen met een miljoen toeschouwers beleefde op het grasveld voor de Eiffeltoren. Een bizar muzikaal spektakel op en rond de Eiffeltoren, met straaljagers, vuurwerk en performers in larger-than-life kostuums. En de stad waar ik enorm kan genieten van de prachtige gebouwen en heerlijke musea. En waar ik voor de laatste keer was in 2023 met mijn gezin. Ik moet snel maar weer eens terug.
Handige links:
Nieuw Parijs: van Monet tot Morisot – Kunstmuseum Den Haag
Dagboek van Edmond en Jules de Goncourt – Artikel op De Correspondent
Geef een reactie